خانه / دلنوشته / مروری بر ریتم های عاشورایی

مروری بر ریتم های عاشورایی

 

فضای عزاداری محرم مملو از آثار هنریست. استفاده از رنگها در تعزیه خوانی، آراستن خیابانها و تکیه ها و ریتم های موسیقی نشاندهنده ی ذوق و احساس عزاداران سالار شهیدان است.

تکیه در محرم
تکیه در محرم

نمی دانم تا کنون کسی ریتم های عزاداری محرم را تحلیل کرده است یا نه؟

در طول بیش از هزار سال عزاداری برای شهادت امام حسین و یارانش، شیوه های بیان اندوه سوگواران شکلهای مختلف به خود گرفته است. معمولا شکل منظم عزاداریهای امام حسین با نوعی موسیقی توام است که دارای ویژگی و جلوه های خاص خودش است.

عزاداری امام حسین
عزاداری امام حسین (عکس از حسین موسوی فراز)

ریتم عزا همواره دو یا چهار ضربی است. تا جایی که من می دانم در تمام جوامع مارش عزا همانند مارش نظامی دو ضربی است (والبته گاهی چهار ضربی).

مثال ریتم های تند چهار ضربی مانند:

۱۲۳&  ۱۲۳&

این ریتم چهار ضربی است که  ۱۲۳ آن اجرا و ضرب چهارم سکوت است. (گاه همین اجرا با طبل بزرگ و ضرب چهارم طبل بزرگ سکوت دارد و طبل کوچک با دو چنگ ضرب آخر را اجرا می کند).

 

شاید زیبا ترین و لطیفترین موسیقی مذهبی و عزاداری مربوط به دسته های خوزستانیست (احتمال زیاد از بوشهر گرفته شده است) که احتمالا در همه ی شهرها دیده می شود. عزاداران حسینی با سازهای کوبه ای (سنج و دمام) ترکیب بسیار زیبایی از صداهای دوضربی ایجاد می کنند و عزاداران در دو صف کنار هم در حرکتند. در جایی ممکن است متوفق شوند و به شکل دایره دور هم حلقه زنند و با همان سازها و گاه با افزودن فلوت چوبی حالتی حزن اور ایجاد می کنند.

گاه این صداها با سازی شبیه سرنا یا نقاره که یادآور شیپور جنگ می باشد تزیین می شود.

از دیر ایام خواندن نغمه های سوزآور به صورت مرثیه (بدون ریتم) یا نوحه (با ریتم)، در دستگاههای شور و اصفهان یا مینور مرسوم بوده و هست. در سالهای اخیر ورود سازهایی همچون فلوت چوبی و ارگ (کی برد) با صدای فلوت نیز به دسته ی عزاداران اضافه شد.

اما در چند سال اخیر با ترکیب صداها دیگر نیازی به ساز احساس نمی شود. این صداها مدلی خاص از خواندن چند صدایی در موسیقی عزاداران شنیده می شود. بطوریکه یک نفر بطور دائم نام امام حسین را به شکل «حوسین» و با تنفس ریتمیک تکرار می کند (احتمال زیاد این روش را ترکها آغاز کرده اند بدلیل تلفظ نام امام حسین) این صدا به صورت پیش زمینه ادا می شود و صدای اصلی به صورت نوحه بر روی آن با سکوتها آشکار می شود.

بسیار دیده می شود که می گویند این روش از موسیقی تکنو گرفته شده است (که البته من موافق نیستم و به نظر خود جوش می آید، بخصوص که قبلا هم چنین شیوه ای بسیار زودگذر در لحظه های کوتاه که دو نوحه خوان جای خود را عوض می کردند نیز دیده می شد).

اخیرا در بعضی اجراها تکرار نام حوسین متوفق شده و صدای پیش زمینه جمله ای را تکرار می کند مثلا می گوید «ولدی».

ترکیب این صداها با کاهش نور تکایا و صدای شیون عزاداران مراسمی روحانی و تاثیر گزار خلق می کند.

باید مراقب بود این رسم با تمام رنگها و نمادها و صداهای زیبا که از دیرباز به شکل کنونی بدست ما رسیده است، حفظ شود و با ریتم ها و موسیقی غربی آمیخته نشود تا مایه ی اصلی آن یعنی عزاداری سالار شهیدان به فراموشی سپرده نشود.

سید علی مهدوی حسینی

برای دیدن همه نوشته های موسیقی اینجا را کلیک کنید.

برای دیدن آثار نقاشی اینجا را کلیک کنید.

برای دیدن همه محصولات ما در دیجیکالا اینجا را کلیک کنید.

درباره‌ی سید علی مهدوی حسینی

همچنین ببینید

موسیقی و سلامت سالمند

موسیقی و سالمندان

موسیقی و سلامت سالمندان پدر بزرگوار من تا آخرین لحظات عمر همیشه خندان بود و …

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

کاربران عزیز، با توجه به اشکال پیش آمده در درگاه پرداخت، شما فقط می توانید محصولات مجانی را دریافت کنید. برای دریافت بقیه محصولات با آی دی alimahdavy در تمامی پیامرسانها درخواست خود را ارائه دهید. رد کردن